U oblasti maloprodaje, odnosno prometa roba i usluga za ličnu i porodičnu upotrebu, najveće i ekonomski najmoćnije globalno tržište je evropski kontinent sa više od pola milijarde potrošača. Kao takvo ono je privlačno za multinacionalne kompanije koje se bave proizvodnjom svih vrsta roba, a naročito prehrambenih artikala.
Sa gledišta građana kao potrošača hrana je najdelikatnija roba kojoj udruženja i savezi potrošača posvećuju najveću pažnju stalnim proverama i kontrolom kvaliteta uzoraka uzetih sa polica prodajnih objekata. Te provere nisu površne, već se obavljaju u odgovarajućim laboratorijama uz primenu važećih propisa i standarda. U ceo taj postupak uključene su i odgovarajuće komisije i stručna tela Evropske unije.
Na osnovu višegodišnjeg iskustva, nepobitno je utvrđeno da su mnoge proizvodne kompanije pakovanjem lošijih proizvoda u iste ambalaže varale, a i dalje varaju potrošače na Istoku u odnosu na one sa Zapada. U potrošačkim časopisima i na internetu mogu se naći podaci da je, na primer, u „Koka Koli“ kupljenoj u slovenačkim prodavnicama pronađeno znatno više šećera i frukto-glukoznog sirupa nego u „Koka Koli“ kupljenoj u susednoj Austriji.
Razlike u sastavu i kvalitetu prizvoda iste vrste, ali za odvojena tržišta Istoka i Zapada utvrđene su kod velikog broja namirnica, počevši od sokova i drugih osvežavajućih napitaka, raznih „grickalica" i čokolada, pa sve do hrane za odojčad. Na službeno upućivane prigovore potrošačkih organizacija, proizvodne kompanije odgovaraju da se ne radi o prevari, već o njihovom prilagođavanju nacionalnim standardima, koji se međusobno bitno razlikuju.
Iz godine u godinu problem različitog kvaliteta iste vrste proizvoda postaje sve alarmantniji, pa se sve češće razmatra i na najvišim organima EU tretirajući ga kao nepoštenu i prevarnu komercijalnu praksu proizvodnih kompanija. Na potrošače evropskog Istoka ohrabrujuće deluju izjave visokih zvaničnike EU da će uskoro biti propisani nadnacionalni jedinstveni kriterijumi za utvrđivanje kvalteta prehrambenih proizvoda, na osnovu kojih će se vršiti progon sa evropskog tržišta onih kompanija koje ih se ne budu pridržavale. U okviru toga razmatra se i mogućnost organizovanog bojkota njihovih proizvoda, sa poznatim posledicama.
Na domaćem tržištu namirnica, ali i drugih vrsta roba – obuće, odeće, kućnih aparata i dr. – takođe je prisutna prevarna praksa proizvođača i uvoznika. Potrošačke organizacije registruju godišnje više od 15.000 prigovora potrošača na kvalitet kupljene robe, a pretpostavlja se da ima još toliko neprijavljenih potrošačkih sporova. Možemo se nadati da će najavljene „oštre mere“ EU za suzbijanje nepoštene poslovne prakse doneti boljitak i našim građanima kao „istočnim potrošačima“.
Dragan D. Popović
Udruženje VAPOT