Sveti Nikola je rođen u gradu Patari u Likiji kao jedinac uglednih i bogatih roditelja. Duhovni život je započeo u manastiru Novi Sion. Posle smrti svojih roditelja vođen čudnim nebeskim glasom krenuo je da širi veru, pravdu i milosrđe.
Nikoljdan je najčešća krsna slava kod Srba. Istraživanje je pokazalo da od svih Srba koji slave, 30% njih slave ovu slavu.
Početak sveštenike službe Svetog Nikole pripisuje se vremenu vladavine rimskih careva Dioklecijana (284—305) i Maksimilijana (286—305). Dioklecijan je 303. godine izdao naredbu kojom se legalizuje sistematski progon hrišćana širom carstva. Nakon što su oba cara abdicirala 1. maja 305. godine, došlo je do promjene u politici njihovih nasljednika prema hrišćanima. Nikola je bio zatvoren za vreme Dioklecijanovih progona, a oslobođen za vreme Konstantina Velikog.
Sveti Nikola je poznat kao zaštitnik oklevetanih, često ih oslobađajući sudbine nevino osuđenih, zaštitnik moreplovaca i drugih putnika. On je takođe zaštitnik Svete Rusije i Grčke, milosrdnih bratstava i gildi, dece, mornara i neudatih devojaka, trgovaca i zalagaoničara i evropskih gradova poput Friburga (u Švajcarskoj) i Moskve. Jednu od prvih njemu posvećenih crkava, sagradio je u 6. veku Justinijan u Carigradu. Praznuje se kao dečji praznik po katoličkim zemljama Evrope, naročito u Nemačkoj, Holandiji i Belgiji, ali i u Sloveniji i Hrvatskoj i mnogim drugim zemljama sveta; tada deca dobijaju poklone ukoliko su bila poslušna. Zaštitnik je grada Amsterdama i države Rusije.
Sveti Nikola je zaštitnik moreplovaca, ribara, brodova i plovidbe. Takođe je zaštitnik mnogih gradova i luka (posebno u Grčkoj i Italiji). U grčkom folkloru Sveti Nikola se opisuje kao „gospodar mora“. U modernoj Grčkoj i Srbiji on je jedan od najpoštovanijih svetitelja. Takođe on je zaštitnik države Grčke.