Sve nas je manje – Efekti 1

Konačan rezultat popisa iz 2022. godine pokazao je da nas u Srbiji ima 6 647 003 stanovnika, a u Valjevu 82541. Podaci izvršenog popisa ukazuju na smanjenje broja stanovnika i nastavak depopulacije.

Sa velikom pažnjom pratila je Srbija već prve rezultate popisa stanovništva. Rezultati su pro brojnim ranijim pokazateljima na kraju bili očekivani. Nastavljen je trend depopulacije, što znači da je i stopa rasta stanovništva, u odnosu na prethodnu godinu, negativna i iznosi -9,4‰. Primera radi 2021 godine negativna stopa rasta iznosila je –6,7‰.

Godina za nama, 2022., beleži rođenje 1200 beba sa teritorije čitavog Kolubarskog okruga, a od tog broja 697 u Valjevu. Za prva četiri meseca ove godine u valjevskom porodilištu je obavljeno 364 porođaja i rođeno 369 beba. Podaci pokazuju da broj porođaja stagnira unazad 10 godina sa blagom tendencijom pada što nije ni malo ohrabrujuće. Poređenja radi 2016. godine zabeleženo je rođenje najviše beba u poslednjih deset godina i to 1355.

Navedeni podaci zapravo podržavaju negativne procente i činjenicu da se negativni trendovi na žalost ne zaustavljaju već ostaju na istom nivou ili se pak minus povećavaju.

Negativan prirodni priraštaj nije novina jer se beleži unazad više od 30 godina, praktično taj negativan prirodni priraštaj mnogi vezuju i za početak gradjanskog rata na prostorima bivše Jugoslavije. Iako je tada u Srbiju pristigao veliki broj izbeglica osećaj nesigurnosti kod gradjana postajao je sve veći. Potrebi da se porodica zasnuje negde van naše zemlje pa i Valjeva kumovala je činjenica velikih ekonomskih padova . Početak devedesetih obeležila je visoka stopa inflacije što je dovelo do nemogućnosti optimističnijeg planiranja porodice. Na pragu onima koji odlaze stajale su samo vize koje su zemlje Evrope pre svega imale prema Srbiji . Izolacija zemlje bila je ključna da Srbiju ne napuste baš svi koji su to želeli.

Društvene promene , ali pre svega Nato bombardovanje 1999. godine takodje su imali negativan uticaj na prirodni priraštaj. Brojni mladi bračni parovi tada su napuštali zemlju zbog kako su navodili nebezbednog okruženja , straha od novih ratova ili pak nolvog bombardovanja, ali i novih sankcija.

Ključni momenat svakog planiranja porodice odavno jeste ekonomska obezbedjenost. Vreme inflacije ostalo je iza ledja , ali je činjenica da su privatizacije društvenih preduzeća koje su se na žalost loše završavale ostavile na ulici, bez posla veliki broj gradjana. U Valjevu su privatizovana preduzeća Stefil, Jablanica, Gradac , Uzor, Sloga, Diva, Valjevo put, Srbijanka, Mašino rad,Valjevska pivara, Angrosirovina, Neimar, Krušik akumulatori , a broj zaposlenih u Krušiku drastično je smanjen.

Bez posla su ostali i mladi i stariji , a nerazvijen privatni sektor nije imao mogućnost tako velikog prijema radne snage. Broj nezaposlenih na evidenciji ovdašnje Filijale praktično je „probio plafon“.

U takvim okolnostima malo je bilo onih koji su se odlučivali na zasnivanje porodice ili pak njeno proširenje.

Rast rodjenih beba potom se beleži u periodu do 2010 godine , praktično do dolaska velike svetske krize i u Srbiju kada se priča iznova ponavlja. Ipak otvorenost državnih granica i ukidanje viznog režima istovremeno je uzelo svoj danak. Srbiju su počeli masovno da napuštaju mladi ljudi koji su doneli odluku da svoju budućnost i budućnost svoje dece vežu isključivo za život u inostranstvu.

Podaci koji su mogli da se pronadju poslednjih deset godina uglavnom su ukazivali na činjenice da godišnje Srbiju napusti od 30 do 60 000 stanovnika što zapravo ukazuje da je za 20 godina Srbiju napustilo 14% stanovnika.

Dolazak korona virusa povećao je stopu smrtnosti jer je stanovništvo već staro. Starost stanovništva s jedne strane i odliv mladje populacije dovode neminovno do činjenice da je negativan demografski trend gotovo nemoguće zaustaviti.

Stručnjaci  inače tvrde da se   demografski trendovi  sporo menjaju, pa se ne može očekivati da smanjenje i starenje populacije u Srbiji prestane u bliskoj budućnosti . Zadatak pred ovom državom jeste usporavanje tog  procesa .

Iz  svih navedenih perioda i godina koje su ostale iza nas moguće definisati i ključne razloge zbog kojih se u Srbiji radja sve manje dece.

-Odlazak mladih iz Srbije i unutrašnje migracije

Pored činjenice da veliki broj mladih napušta Srbiju , evidentne  su i migracije unutar zemlje. Stanovništvo se , kako je pokazao poslenji popis uglavnom koncentriše u gradovima ili visoko razvijenim opštinama. Primera radi povećanje broja stanovnika zabeležio je Beograd koji inače uvek beleži porast, ali i Opština Čajetina zabeležila je vrtoglavi porast broja stanovnika dok je recimo  Opština Crna Trava zabeležila istorijski pad broja stanovnika. Procenat mladih koji žele da napuste Srbiju je veći od 50 odsto, a za takav stav zasnovan je uglavnom na ekonomskim i društveno-političkim motivima.

Najveće unutrašnje migracije dogodile su se gotovo istovremeno kada i migracije stanovništva ka spoljašnjosti i to za vreme stare Jugoslavije , sedamdesetih godina kada je Srbija najpre izvozilla radnu snagu za zemlje Evopre , najviše u Nemačku, ali i Francusku ili pak Italiju. Istovremeno industrijska revolucija , otvaranje novih fabrika uslovilo je migraciju stanovništva iz sela ka gradovima . Ta migracija iz sela ka gradu, prsaktično u Srbiji nikada više nije zaustavljena pa sada imamo situaciju da su sela gotovo pusta , a da su brojne seoske škole ili zatvorene ili pred zatvaranjem.

-Odlaganje radjanja i reproduktivno zdravlje

Trendovi i u načinu razmišljanja mladih bračnih parova i uopšte mladih ljudi su se u odnosu na neka vremena promenili . U brak se stupa sve kasnije i uglavnom nakon što bivaju ispunjeni odredjnei ekonomski uslovi. Istovremeno odlaganje ulaska u brak ili odlaganje samog materinstva utiče na činjenicu da porodice ostaju sa manjim brojem dece jer majke nisu više tako mlade te postoji i mogućnost od većeg rizika u trudnoći ili većeg rizika po zdravlje bebe. Prosečna starost majke pri rađanju prvog deteta je  28,8 godina, pokazuju podaci Republičkog zavoda za statistiku za 2020. godinu. Pedeset godina ranije, prvorotkinje su se u proseku porađale se 22,2 godine, 2000. godine ta granica stajala je na 24,9 godina, a 2010. godine na 27,2 godine.

Način života mladih generacija takodje je promenjen. U Srbiji više poijedine bolesti reproduktivnih organa nisu vezane samo za žene u poznijim godinama .

-Loše zdravstveno stanje nacije

Neredovan život , previše stresa, neprevilna ishrana, ishrana koja obiluje štetnim materijama , manjak fizičke aktivnosti, samo su neki od činilaca koji dovode do lošeg celokupnog zdravstvenog stanja. Gojaznost, dijabetes, karcinomi , ali i mentalne bolesti činjenica su naše svakodnevice. U 2020. godini, 47,3 odsto preminulih u Srbiji je umrlo od posledica bolesti sistema krvotoka, a 18,3 odsto od različitih vrsta tumora, pokazuju podaci RZS.

-Ekonomski faktori

Niske zarade najčešće su uzrok ulaska u brak, ali i planiranja porodice. Gajenje bebe u Srbiji više nije jeftino niti je svakom pristupačno. Niske zarade onemogućuju stambeno obezbedjenje porodice, njeno samostalno funkcionisanje. Istovremeno rad na više poslova, produžen smenski rad , dovode do povišenog nivoa stresa i umora . Nedostatak novca ne daje prostora porodicama za odmore , raznovrstan kulturni i socijalni život …Mladima su kod zaposlenja najvažniji zarada i mogućnost za napredovanje, pokazuje zvanična statistika

-Psihološki faktori

Verovali ili ne jedno zanimljivo istraživanje od pre sedam godina pokazalo je da su mladi ljudi u Srbiji u većini zabrinuti. Razloga za zabrinutost je mnogo , ali prevashodno se ističe neizvesna budućnost, nesigurno zaposlenje, a tu su i brojni strahovi uzokovani osnovnom egzistencijom.

Jedan manji broj ispitanika tada je govorio o nekim novim trendovima koji propagiraju odlaganje radjanja ili pak ispred radjanja stavljaju profesionalni uspeh i karijerizam.

Nastaviće se

*Projekat „Efekti“ Vamedia Nova realizuje u saradnji sa Gradom Valjevom.