Zanimljiva istorija Valjeva: Gde je nastalo prvo Valjevo? 2

Projekat Zanimljiva istorija Valjeva , Vamedia realizuje u saradnji sa Gradom Valjevom *

Šta se sve nalazi ispod gradskih ulica , sve su prilike nećemo skoro otkriti , ali istorijski spisi potvrdjuju razvoj Valjeva od turske kasabe sa većinskim muslimanskim stanovništvom do njegovog prerastanja u naselje pravoslavnih Srba. Negde se nalazila i turska tvrdjava , negde su i turska groblja , a na brdu nastao je grad.

Nema sasvim sigurno nikog u Valjevu ko ne zna da je Tešnjar jedina očuvana celina iz ranog Valjeva . Zanatsko naselje posledica je ukrštanja brojnih trgovačkih puteva tog vremena. Trgovalo se kožom, vunom, metalima. Zato ne treba da čudi podatak da je 1536. godine u Valjevu bilo registrovano 5 kožara, 6 sarača, 8 krojača, 4 kovača, 2 lončara, 3 mesara itd. Njihova lokacija bila je u Tešnjaru. Mnogi su tada i ostajali u Valjevu , ane samo prolazili kroz njega. Podaci pokazuju da je 1536 godine u Valjevu bilo oko 650 stanovnika , a činila su ga 51 hrišćanskih i 56 muslimanskih domaćinstava.

Na pitanje da li je Tešnjar moguće najstariji deo Valjeva odgovor daju  sondiranja koja je radio Zavod za zaštitu spomenika kulture u dvorištu Kovačevog hana, ali i na prostoru iznad Ulice Milovana Glišića. Po istim sondiranjima došlo se do zaključka da je Tešnjar nastao u 16 veku, a sam teren bio je niži više od 2 metra nego što je danas.

Ta činjenica ide u prilog tvrdnjama pojedinih istoričara i arheologa o samoj konfiguraciji tla Valjeva . Tako ostaje mogućnost, pomenuta ranije, da se teren širenjem naselja menjao, spuštao ili podizao.

U zapisima tog vremena navodi se da je Valjevo na brdu te da se pogled pruža niz ravnicu prema Beogradu.

Arheolog Zavoda Radivoje Arsić kaže da su sondiranja pokazala da su najstariji delovi grada zapravo iznad Ulice Milovana Glišića. „Verovatno je samo naselje i grad Valjevo nastao na nekim višim kotama, iznad Ulice Milovana Glišića , a da  današnja Ulica Milovana Glišića i put koji se spušta sa Popara predstavljaju najstarije gradske komunikacije koje su do danas očuvane“, rekao je Arsić iznevši i podatak da su u dvorištima Ulice Majke Jevrosime i iznad pronadjeni slojevi iz14 veka.

Valjevo dakle jeste nastalo na brdu kako se kaže u putopisima i zapisima i jedno od najstarijih naselja u tom slučaju jeste Bair , ali i nekadašnji Kosančića venac. Zato ostaje vrlo diskutabilna tvrdnja o centru Valjeva. Na koje vreme se zapravo misli ? I ko su najstariji Valjevci ?

Ljudi najčešće govore o vremenu koje im je poznato i o onom o kom su mogli da čuju od svojih predaka. Prvih Valjevaca odavno nema , stolećima su daleko iza nas pa je razumljivo da se napisima „stari Valjevac“, zapravo govori samo o periodu do 100 godina unazad. Kosti prvih Valjevaca očito leže na brdu iznad sadašnjeg grada.

Istoričar Vladimir Krivošejev u svojoj knjizi Valjevo nastanak i razvoj grada navodi još ranija istraživanja iz starijeg kamenog doba te nadjeni artefakti u Gradačkoj pećini koji potvrdjuju da su pećine koristili paleolitski lovci .

„Zato ne čudi što su arheološka istraživanja ukazala na boravak paleolitskog lovca i u Visokoj pećini na reci Gradac. Nagomilani vekovi i slaba naseljenost u tim vremenima, ne samo okoline Valjeva, već i većeg dela Srbije, uporno skrivaju mnoge tragove o njihovom životu. Za razliku od starijeg, iz mlađeg kamenog doba (neolita) je na tlu Srbije ostalo mnogo više materijalnih preostataka koji svedoče o životu njenih praistorijskih stanovnika. Oni ukazuju da su ljudi iz ovog vremena napustili lutalački način života. Pošto su se ustalili na jednom mestu, počeli su da podižu svoja naselja sa kućama tipa zemunica, sojenica i koliba. Vremenom, ta naselja dobijaju i okolne bedeme, kao svojevrsna utvrđenja. Umesto lova, neolitski ljudi se sve više okreću drugim granama privređivanja i bave se zemljoradnjom i stočarstvom…“, navodi u svojoj knjizi Krivošejev.

Da li ćemo u skorije vreme saznati šta se sve nalazi ispod naselja iznad Ulice Milovana Glišića teško je reći jer su za obimna istraživanja neophodna velika sredstva i brojne saglasnosti s obzirom da se sada radi o gusto naseljenom delu grada. Moraćemo zato da se oslonimo na pomenuta sondiranja, zapise  i arheološka tumačenja .

U razgovoru sa starijim gradjanima ovog dela grada čujemo pitanje : „Ako su tu živeli, gde su se sahranjivali? Da li smo izgradili kuće na nečijim grobovima duboko ispod nas?“

Zaista , šta je sa pričama koje se prenose sa kolena na koleno?

Nastaviće se ….

Projekat Zanimljiva istorija Valjeva , Vamedia realizuje u saradnji sa Gradom Valjevom *