Knjiga o pukovniku dr Milanu Peciću nagradjena na konkursu fondacije Dragojlo Dudić

U subotu 23. novembra 2019. godine u Skupštini Srbije je organizovano svečano uručenje godišnje nagrade Fondacije Dragojlo Dudić za 2019. godinu, koja već 48 godina dodeljuje priznanja za neobjavljene radove iz oblasti književnog i istoriografskog stvaralaštva koji za temu imaju oslobodilačke ratove Srbije. Treću nagradu je dobio rukopis istoriografskog dela „Autobiografija dr Milana Pecića, najstarijeg pukovnika srpskog saniteta“ predat pod šifrom Sanitetlija. Njega su priredili istoričari dr Vladimir Krivošejev, muzejski savetnik Narodnog muzeja Valjevo i Ninoslav Stanojlović, profesor istorije iz Jagodine. Njihovo delo će biti objavljeno početkom naredne 2020. godine, povodom 155 godina od rođenja dr Pecića, a u izdanju Srpskog lekarskog društva.

„O njemu su, uz podatak o školovanju u Beču, bile poznate samo najosnovnije biografske činjenice, te je na nivou nacionalne prošlosti ostao zapamćen pre svega kao „najstariji pukovnik srpskog saniteta“ (rođen je 1865. u Aleksincu, a umro u 95-toj godini, 1959. u Beogradu). Po svemu sudeći dr Milan Pecić nije bio vrhunski lekar, što je možda i ključni razlog da padne u zaborav, ali je bilo nepoznato da je bio izvanredan vojno-sanitetski oficir – administrator koji je svoje zadatke uspešno obavljao i u najtežim trenucima po Srbiju. I upravo zbog toga je zaslužio da bude upamćen, a njegov život i delo detaljnije istraženi. Nagrada dodeljena našem radu će svakako tome doprineti, ali je još važnije da će nagrađeni rukopis već početkom naredne godine biti objavljen u izdanju Srpskog lekarskog društva i pripreme za štampu se upravo privodi kraju“,kaže Krivošejev.   

Dr Krivošejev navodi da je tokom ranijih istraživanja nailazio na informacije da je dr Pecić radio i u Valjevu, ali je kako kaže u privatnom fondu dr Aleksandra Nedoka  video i dobio fotografiju snimljenu u Valjevu pre Prvog svetskog rata, gde je dr Pecić u društvu sa dr Jordanom Stajićem, dr Draginjom Babić, dr Selimirom Đorđevićem i dr, a u fondovima Muzeja Srpskog lekarskog društva bilo je moguće pronaći i  fotografije grupe lekara snimljene tokom rata, u jeku epidemije tifusa 1915. godine.

„U relevantnoj literaturi na temu Valjeva kao grada bolnice 1914-1915. godine, koja je veoma brojna, njegovo ime se ne pominje, kao ni u izvorima do kojih sam dolazio. Medjutim, kolega Ninoslav Stanojlović me je 2017. godine obavestio da je u Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti naišao na do sada neobjavljen i skoro nekorišćen rukopis autobigrafije dr Milana Pecića, a potom sam od koleginice dr Jelene Jovanović – Simić dobio informaciju da je u nekatalogizovanom delu fonda Muzeja Srpskog lekarskog društva pronašla i katalogizovala legat sa njegovim dokumentima i fotografijama. Tada smo kolega Stanojlović i ja, uz punu podršku koleginice Jovanović – Simić i drugih kolega iz Muzeja nauke i tehnike, pod čijim nadzorom se nalazi Muzej Srpskog lekarskog društva, kao i dr Zorana Vacića, predsednika sekcije za istoriju medicine Srpskog lekarskog društva i kolega iz Arhiva SANU, nastavili sa istraživanjima i počeli da pripremamo Autobiografiju za objavljivanje“, objašnjava dr Krivošejev.

Dalje istraživanje je pokazalo da je on  u grad na Kolubari stigao u februaru 1915. godine sa zadatkom da zameni teško obolelog dr Evgenija Branovačkog na funkciji referenta saniteta Drinske divizije i time je postao svojevrstan nadupravnik svih 8 tada postojećih valjevskih vojnih bolnica (2 stalne, vojne i civilne i 6 ratnih – rezervnih), preuzimajući na sebe vodeću administrativnu ulogu u borbi protiv velike smrtonosne pošasti, kao i koordinaciju rada srpskog saniteta sa brojnim stranim misijama, a o čijem radu je ostavio dragocene informacije.

„Pored ovoga otkrića utvrđene su i ranije nepoznate činjenice vezane za Pecićev rad u Valjevu pre Velikog rata (1904-1910). On je, kao upravnik vojne bolnice koja se nalazila u centru Valjeva, na mestu današnje zgrade Erozije, doprineo da se ona renovira i uredi i da se u njenom dvorištu osposobi poseban hirurški paviljon, ali i da se na šabačkom putu sagradi kasarna za bolničarsku četu koja i danas postoji. Do tada su bolničari bivakovali u šatorima. Takođe, dok je radio u Valjevu dr Pecić je u Beču završio specijalizaciju „zubnog lekarstva“ i pri valjevskoj vojnoj bolnici otvorio zubno-lekarsku ordinaciju – prvu u Valjevu, a drugu vojnu ordinaciju ove vrste u Srbiji. Pored ovih činjenica vezanih za Valjevo, istraživanja su ukazala i na veliki značaj pukovnika Pecića na nacionalnom nivou. Između ostaloga bio je prvi Srbin koji se usavršavao na Vojno-medicinskoj akademiji u Berlinu, zahvaljući čemu je bio i konstruktor sanitetske opreme (nosila i poljske mobilne apoteke) koja je korišćena tokom Prvog svetskog rata, a bio je i pisac brojnih radova (knjiga i članaka) na temu vojnog saniteta“, kaže dr Vladimir Krivošejev.

Tokom tridesetogodišnje radne karijere (od 1893. do 1923.) dr Pecić jepored Valjeva i Prokuplja radio u 11 mesta, uključujući Tulon i Krf tokom Prvog svetskog rata, a obavljao je 7 različitih funkcija, od trupnog lekara do referenta saniteta armijske oblasti (trupni lekar, lekar u vojnoj bolnici, upravnik vojne bolnice, deloviđa sanitetskog odeljenja u Ministarstvu vojnom, predsednik vojno-sanitetske komisije, referent saniteta divizijske oblasti i referent saniteta armijske oblasti).  Penzionisan je, po sopstvenom mišljenju „prerano i nepravedno“, u trenutku kada je očekivao da bude proizveden u čin generala. Penzionerske godine (od 1923 do 1959), koje je proveo u Beogradu, su mu bile brojnije od radnih a kako je već naglašeno, zahvaljuju dugovečnosti (1865-1959) ostao je poznat kao najstariji pukovnik srpskog saniteta.

„Autobiografija koju je dr Pecić završio par godina pre smrti, obiluje dragocenim informacijama ne samo sa aspekta događajne, vojne istorije i istorije medicine, već i sa aspekta društvene istorije, budući da je opisivao odrastanje u siromašnoj porodici, školovanje u zemlji i inostranstvu, uslove rada u srpskim bolnicama, ali i brojna poslovna i turistička putovanja širom Evrope, zbog čega autobiografija ima i karakter putopisa“, zaključuje Krivošejev.