Arheolozi iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo i Istraživačke stanice Petnica, u saradnji sa speleolozima Društva istraživača „Vladimir Mandić Manda“ iz Valjeva, otkrili su najveću poznoantičku pećinsku kolektivnu grobnicu u Evropi u do sada nepoznatnoj dvorani u Petničkoj pećini.
Do ovog otkrića došlo je nakon višemesečne suše i znatnog pada nivoa vode u podzemnom Aždajinom jezeru koji je omogućio pristup delovima pećine koji do sada nisu bili istraživani i kroz koje protiče podzemni tok reke Banje. U toku prvih ispitivanja novootkrivene dvorane od strane valjevskih speleologa i arheologa iz Istraživačke stanice Petnica uočeni su delovi ljudskih skeleta koji su se nalazili u vodi prekriveni sitnim peskovitim muljem. Ubrzo se uključuje i Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Valjeva i pristupa se hitnom arheološkom istraživanju koje je finansijski podržano od strane Grada Valjeva.
U toku ovog istraživanja pronađeni su skeletni ostaci više od 20 osoba, različte starosne dobi od dece do odraslih, kao i delovi keramičkih posuda iz perioda kasne antike (IV-V vek). Utvrđena arheološka situacija navodi na zaključak da tela pokojnika nisu ukopavana već su iz nekog razloga ostavljena na stenovitoj površini pećinskog kanala. Usled dugotrajnog uticaja jakih vodenih struja vremenom je došlo do njihovog pomeranja iz položaja u kojem su pohranjeni. U narednom periodu predstoje detaljne antropološke, genetske i druge specijalističke analize skeletnog materijala, kao i precizno datovanje skeleta. Očekujemo da će u bliskoj budućnosti biti nastavljena dalja istraživanja unutar Petničke pećine i njene šire okoline.
Ovakav vid sahranjivanja u doba pozne antike, sa velikim brojem skeleta koji su pohranjeni duboko unutar pećine, do sada nije bio poznat na tlu Evrope. Nalaz iz podzemnog toka reke Banje predstavlja jedinstveni slučaj i značajno arheološko otkriće. Na značaj Petnice i Petničke pećine tokom perioda pozne antike upućuju i rezultati ranijih arheoloških istraživaja sa nekropole ispred pećine, kao i grobnog mesta novorođenčeta unutar bočnog kanala dvorane sa vigledima. Po svojoj prirodi ova otkrića svrstavaju Petničku pećinu u grupu značajnih arheoloških lokaliteta i predstavljaju važan element za poznavanje i proučavanje antičke Evrope.
IS Petnica