U Galeriji Narodnog Muzeja Valjevo otvorena je izložba „Stradanje srpskog naroda na Kozari 1942. godine”- Bosanskogradiški srez Zavičajnog muzeja Gradiška. Jedan od najvećih zločina nad srpskim i romskim stanovništvom u Drugom svetskom ratu prikazan je kroz slike i arhivsku gradju koja je sačuvana. Deca sa Kozare, najbolnija su tačka samog zločina. Odvodjeni su u logore u kojima je zbog bolesti i nehumanih uslova mali broj njih uspeo da preživi , a stradanja bi bila i veća da u ustaškim logorima za tu decu pomoć nije pokrenula Dijana Budisavljević.
„Izmedju dva svetska rata Gradiška je nosila epitet „Mali Beograd“ jer je sve bilo razvijeno kultura, obrazovanje , a iz Gradiške su potekli i mnogi značajni ljudi tog vremena , medjutim početkom Drugog svetskog rata više od 50 porodica biće deportovao u Srbiju i sačuvaće se jedna nukleus te gradjanske Gradiške. No , najveći deo stanovništva nije mogao izbeći tragediju koja je nastala formiranjem NDH. Gradiška kao grad na Savi nasuprot koje se nalazio logor Stara Gradiška , sada možemo reći bila i u nepovoljnom geografskom položaju. Vojska Kraljevine Jugoslavje je sa aerodroma bombardovala Treći rajh i to je bio jedan od retkih otpora Trećem rajhu. Medjutim 14. aprila je nemačka vojska okuirala Grdišku i ustaške pristalice formirale su svoju vlast. Propast je počela“, rekao je na početku svoje priče o Kozari , autor izložbe Bojan Vujičić.
Strašno doba za Gradišku koje je nastalo bilo je vidljivo i pre formiranja logora u Gradišci, mrtva tela nosila je Sava, a pobijeni su svi vidjeniji ljudi tog vremena. Logor Stara Gradiška bio je praktično logor broj 5 odnosno ispostava logora Jasenovac.
„Ustanički pokret na Kozari nije imao mnogo šansi pred daleko brojnijim neprijateljem . Oko 30 000 ustaških i nemačkih vojnika napalo je Kozaru gde je bilo deset puta manje ustanika, njih samo 3000. Tih 3000 je terbalo da brani 70 000 stanovnika grupisanih iz šest okruga oko Gradiške . I to je jedan od najpotresnijih dogadjaja . Oni su mesec dana uspevali da odbrane Kozare , ali početkom jula otpor više nije bilo moguće pružati , a nakon toga kroz nemačku akciju Štalove grablje prečešćljana je Kozara , pokupljeni ljudi , stoka i žito. Od 68 000 ljudi koji će otići u logore bilo je preko 25 000 dece. Gradiška je te 1942 godine izgubila 5400 dečaka i devojčica“, rekao je Vujačić čiji su preci takodje stradali na Kozari.
Deca u logoru bila asu mučena i proganjana, bez hrane i vode . Za decu se mislilo da su izgubljena i mrtva,a spašavanje te dece sprovodila je Dijana Budisavljević. Zahvaljujući njoj veliki broj dece je preživeo. Zvanični podaci pokazuju da je umrlo 3.254 dece, tokom spasavanja ili odmah po napuštanju logora, iscrpljeno torturom, glađu i bolešću, dok je 12.082 izbavljene dece preživelo rat, zahvaljujui Dijani Budisavljević.
Deca su odvodjena u hrvatske porodice kako bi kroz pokalitočenje NDH povećale broj stanovnika. On je podsetio da se poslednjih godina otvara i pitanje da li se radilo o smišljenoj, unapred pripremljenoj strategiji NDH ?
Majke koje su isprva bila protiv odvodjenja dece , kasnije su u logorima same nudile decu da ih odvedu jer su shvatale da je to jedina šansa da prežive.
Na izložbi su vidljivi okovi, bodljikava žica , dečija školska tablica , peć napravljena od neeksplodirane avionske bombe i potresne slike zbegova srpskog naroda, dece sa Kozare. Gradiška je izgubila 16 000 stanovnika i od tog gubitka nikada se više nije oporavila.